Μπερτελό, Πιερ Εζέν Μαρσελέν

(Pierre Eugene Marcelain Bertelot, Παρίσι 1827 – 1907). Γάλλος χημικός. Το 1859 κατέλαβε την έδρα της οργανικής χημείας στη φαρμακευτική σχολή και το 1864 την έδρα της οργανικής χημείας στο Κολέγιο της Γαλλίας. Το 1901 έγινε μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας και διάφορων ξένων ακαδημιών. Οι πρώτες του έρευνες αφορούσαν τις οργανικές συνθέσεις και ασχολήθηκε ιδιαίτερα με τη σύνθεση των λιπών και των υδρογονανθράκων (πραγματοποίησε τη σύνθεση του βενζολίου από το ακετυλένιο). Μελέτησε επίσης συστηματικά τις χημικές αντιδράσεις για να ερμηνεύσει τη χημική συγγένεια και τη φορά των αντιδράσεων. Ανακοίνωσε την αρχή του «μεγίστου έργου» σύμφωνα με την οποία οι αντιδράσεις γίνονται κατά τη φορά της παραγωγής της μέγιστης ποσότητας θερμότητας, ή ότι το σταθερότερο είναι το προϊόν που σχηματίστηκε με μεγαλύτερη παραγωγή θερμότητας. Σε αυτόν οφείλονται οι όροι εξώθερμος και ενδόθερμος που αναφέρονται στις χημικές αντιδράσεις. Μέτρησε τη θερμότητα καύσης των ουσιών με τη συσκευή θερμιδομετρική οβίδα Μπερτελό-Μάλερ, που αναφέρεται στην εργασία του Δοκίμια χημικής μηχανικής βασισμένα στη θερμοχημεία (1879). Ο Μ. συνέβαλε ευρύτατα στη γνώση των εκρηκτικών (Για τη δύναμη των εκρηκτικών υλών σύμφωνα με τη θερμοχημεία). Στον τομέα της φυσιολογικής χημείας των φυτών ενδιαφέρθηκε για το θέμα της δέσμευσης του αζώτου του ατμοσφαιρικού αέρα από τα φυτά και τα μικρόβια του εδάφους και για τις ζυμώσεις. Σημαντικές είναι επίσης οι ιστορικές μελέτες του Μ. στις οποίες, αν και δεν είναι απαλλαγμένες ατελειών, καταφεύγουμε σε πολλές περιπτώσεις ακόμα και σήμερα. Από τα έργα του αναφέρεται η μελέτη του για τον Λαβουαζιέ (1890). Τις θεωρίες και τον φιλοσοφικό προβληματισμό του διατύπωσε σε δύο τόμους: Επιστήμη και φιλοσοφία (1889) και Επιστήμη και ελεύθερη σκέψη (1905).